ایلقار نیوز: محمد کریمی/به خانه بر می گردیم

کابوس مجلس ششم بعد از 12 سال تکرار شد. اصولگریان بعد از سه دوره تسلط مطلق بر بازوی قانون گذاری نظام، عرصه را به رقبای گمنام اما تحت لوای پرچم اصلاحات واگذار کردند. در این یادداشت دلایل دخیل در شکست اصولگرایان، واکنش های این جبهه و افق پیش روی آنان مورد تحلیل قرار می گیرد.

زمینه ها

زمینه های شکست انتخابات را در سه محور می توان خلاصه نویسی کرد.

الف) عملکرد

منتقدان عملکرد دولت های نهم و دولت، عملکرد مجلسین اصولگرا را نیز در ضعف دولت احمدی نژاد سهیم می دانند. این ضعف ها بیشتر در سه گروه سیاست خارجی، وضعیت معیشتی و اقتصادی و در نهایت عدم نظارت بر عملکرد دولت برجسته به نظر می رسد. همگرایی مفروط و ذوب در شخصیت احمدی نژاد، بویژه در مجلس هفتم و اوایل مجلس هشتم، مجوزی برای رفتارهای خارج از عرف و ساختارشکنی توسط رئیس دولت وقت بود. درصورتیکه رای به روحانی در سال 92 را رای به تغییر و اعتراض به وضع موجود قلمداد کنیم، ادامه این روند در انتخابات مجلس دهم دور از ذهن نبود. حذف غالب نمایندگان منتقد برجام و مخالف برخی از وزرای محبوب خود نشان دهنده عملکرد غیرقابل قبول اصول گرایان مجلس نشین از سوی رای دهندگان است.

ب) موقعیت سنجی

ب-1) عدم تنوع

یکدستی مطلق در کاندیدها و تکرار مفرط شعارها و اهداف مستعمل در بیش از یک دهه گذشته منجر به ارائه چهره ای فاقد شادابی لازم از سوی اصولگرایان شد. الگوهای استفاده شده در این انتخابات همان الگوی بکار رفته در سه انتخابات قبلی بوده و سرکردگان اصولگرا با عدم تطبیق خواسته ها و اهداف با شرایط تغییر یافته امروز کشور به واسطه تغییر فضای سیاسی بعد از انتخابات 92 و برجام، از مطالبات قاطبه مردم عقب ماندند.

ب-2) قدرت رقیب

اصولگرایان با تصور اینکه ردصلاحیت ژنرال های جبهه رقیب، باز هم بستر لازم برای درو کردن صندلی های سبز بهارستان را به آنها خواهد داد، از فن بدل حریف غافل ماندند. اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری 92 به فرمولی دست یافتند که در این انتخابات نیز به دنبال صحت سنجی و تعمیم آن به سایر انتخابات بودند، فرمولی مبتنی بر سه پارامتر وحدت سران، مقبولیت کاندیداها و بازخوردگیری از جامعه. اساسا روند تائید صلاحیت ها به گونه ای بود که گمان می رفت که اتفاق ویژه ای رخ ندهد اما «تَکرار می کنم» مسیر انتخابات را به سمت رای مطلق به لیست ها هدایت کرد. جائیکه عقبه مردمی اصلاح طلبان بر اصولگرایان چربید.

ب-3) غرور

اصولگرایان سرمست از پیروزی های سه گانه در مجلس های هفتم تا نهم به همان دردی مبتلا شدند که سالها قبل اصلاح طلبان را از تخت قدرت به زیر کشید: غرور و یا حداقل اعتماد به نفس کذائی. همین غرور و عدم درک واقعیت های جامعه زمینه اتخاذ استراتژی نامطلوب و هدف گذاری اشتباه سران اصولگرا شد.

ج) استراژی انتخاباتی

ج-1) رقابت درونی

در چند دوره اخیر به صورت سنتی، ترکیب اعضا لیست «جبهه متحد اصولگرایان» با محوریت چهار تن از بزرگان اصولگرایان یعنی علی لاریجانی، محسن رضائی، محمدباقر قالبیاف و غلامعلی حدادعادل زیر نظر و مدیریت مرحوم آیت ا… محمدرضا مهدوی کنی تعیین می شد. اما در این دوره این ساختار منسجم از هم پاشید. آیت ا… مهدوی کنی به رحمت خدا رفت، رضایی خیری از سیاست و انتخابات ندید و دوباره لباس رزم به تن کرد. قالیباف بعد از دومین شکست انتخاباتی سعی کرده چهره عملگرایانه از خود نشان داده، هم در برخورد با دولت محتاطانه رفتار کرده و هم اهتمام خود را معطوف به تعامل با شورای شهری قرار دهد که ضعیف ترین جایگاه را در ده سال اخیر برای او ایجاد کرده است. پس تنها دو نفر باقی می ماند که اتفاقا در هشت سال اخیر رقیب اصلی در ریاست مجلس بودند، جائی که نماینده قم توانسته مسند ریاست را از رفیق تهرانی بگیرید و حداد تهرانی به دنبال بازپس گیری بالاترین جایگاه قانون گذاری کشور از هم سنگر قمی باشد. رابطه و فاصله با مرام و مکتب احمدی نژاد، مرزبندی بین لاریجانی و حداد را مشخص می کند. لاریجانی طیفی معتدل و منتقد احمدی نژاد از جبهه اصولگرایان را رهبری می کند. طیفی که در قضیه هسته ای منتقد تیم قبلی و حامی تیم فعلی بودند. در مقابل، حداد همچنان بر عقد اخوت با احمدی نژاد ایستاده و انتقادات خود را با زبانی نرم تر و مهربانانه تری از دولت قبل ابراز می کند. هر چند حداد در چندین رقابت در داخل مجلس به لاریجانی باخت، اما در لابی بیرون از مجلس توانست با حذف نام لاریجانی از لیست اصولگرایان، یکه تازی کند.

ج-2) لیست بندی

تعمیم دادن رقابت درون گروهی در تعیین اعضا لیست و مرزبندی با لایه های نزدیک به دولت، بزرگترین اشتباه اصولگرایان بود. در بند قبل گفته شد که حدادعادل با همراهی لایه های تندروی اصولگرایان توانست لاریجانی را از لیست اصولگرایان کنار گذارد. این گروه با اعتماد به نفس زیاد لیستی از اصولگرایان تدوین و معرفی کردند که غالب آنها از جبهه پایداری و دلواپسان برجام بودند. چنین به نظر می رسد که حداد و دوستان هنوز پیام خرداد 92 و حمایت قاطبه نمایندگان و سایر ارکان نظام از برجام را درک نکرده بودند.

ج-3) بد اخلاقی

طیفی از اصولگرایان که اتفاقا بخش قابل توجهی از افراد لیست «جبهه متحد اصولگرایان» را نیز در اختیار داشتند در روزهای نزدیک به انتخابات بداخلاقی و تهمت زنی را به اوج خود رساندند. این رفتارها و گفتارها اساسا بر سه اصل استوار بود: مصداق سازی از مفهوم «نفوذ»، اتهام حمایت رسانه های معاند نظام از لیست اصلاح طلبان و تلاش انگلیس و حتی وهابیون برای حذف سرلیست ها و ذی نفوذان اصولگرا. همین لجن پراکنی ها باعث تحریک و تهییج مردم به ویژه در شبکه های اجتماعی برای حضور و پاسخ با رای به این اتهامات شد. این روند سیاه و عبوس بعد از انتخابات نیز ادامه یافت و شهروندان تهرانی به جرم حمایت از لیست امید، به راحت طلبی و رفاه زدگی متهم و بدتر از آن به مردم کوفه تشبیه شدند.

توجیهات

بعد از اعلام نتایج انتخابات، رسانه ها و برخی از سران اصولگرا سخن از پیروزی به میان آورده و ادعا کردند که ایران تنها تهران نبوده و اگر آرای کلی مدنظر باشد، آنها پیروز انتخابات هستند. این خیال بافی را می توان با پنج دلیل عقلی پاسخ داد:

الف) در بهترین حالت ممکن، اصولگرایان فعلا 27 درصد مجلس را در اختیار گرفته اند. اصلاح طلبان و  مستقلها نیز به ترتیب 28 و 21 درصد کرسی ها را از آن خود کردند. 22 درصد نمایندگان نیز در مرحله دوم تعیین می شوند و دو درصد آرا نیز به اقلیت های مذهبی اختصاص دارد که معمولا رای دهندگان به آنان دغدغه های مذهبی و دینی خاص خود را دارند. اگر از احتمال گرایش مستقل ها به اصلاح طلبان با توجه به همگرائی دولت و اصلاح طلبان و پیروزی احتمالی در کرسی های باقیمانده به تبعبت از موج ایجاد شده چشم پوشی کنیم، باز هم اصولگرایان در موضع ضعف هستند.

ب) مهمترین دلیل بر شکست اصولگریان حذف چهره ها و ژنرال های آنها در این انتخابات در مقابل پیاده نظام و چهرهای گمنام اصلاح طلبان است.

ج) در بررسی گرایشات سیاسی مجلس، علاوه بر کمیت باید وزن نمایندگان نیز مدنظر باشد. هر چند نمایندگان هشت شهر بزرگتر حدود 20درصد کرسی ها را به خود اختصاص می دهند اما به طور سنتی، جریان سازی مجلس توسط این نمایندگان انجام می شود. اصولگریان در بین این 20درصد سهم قابل توجهی ندارند.

د) اصولگرایان به طور کلی در حوزه هائی رای اکثریت را کسب کرده اند که اصلاح طلبان همان پیاده نظام را نیز نداشتند.

ه) غالب نمایندگان شهرهای کوچک نه براساس گرایشات سیاسی بلکه بیشتر بر مبنای مطالبات منطقه ای و خواسته های عمرانی انتخاب می شوند. هر چند اصلاح طلبان نیز از این آرا سهم دارند اما غالب اصولگرایان کرسی های خود را بواسطه این گرایشات منطقه ای بردند. با توجه به اینکه معیار سنجش چنین نمایندگانی نزد همشهریان خود نه دو اصل قانون گذاری و نظارت بلکه منافع منطقه ای، عمرانی و معیشتی است پس نظرات این طیف از نمایندگان را می توان با برخی لابی گریی ها دولتیان جلب کرد. این گروه نمایندگان به طور کلی پیرو جریان سازی ایجاد شده هستند. خبر بد برای اصولگریان این است که فعلا این گروه کمترین تاثیر ممکن را در ایجاد «جریان» دارند.

آینده

می توان سه روند حرکتی برای اصولگرایان بعد از شکست پیش بینی کرد:

الف) سران: ریش سفیدان و بزرگان اصولگرا قطعا به سازماندهی نیروهای خواهند پرداخت آنها تجربه بازپس گیری قدرت از اصلاح طلبان را دارند و می دانند اراده ای در بخش هائی از نظام وجود دارد که مایل به قدرت گرفتن مجدد اصولگرایان است.

ب) دلواپسان: طیف تندروی اصولگرایان به ایفای نقش خطیر تخریب دولت و تضعیف دست آورده های آن برای ایجاد زمینه شکست در انتخابات آتی با استفاده از ابزار و امکانات خود به شدت ادامه خواهند داد.

ج) عملگرا: بخشی از اصولگرایان که سابقه کارهای اجرائی داشته و معمولا حواشی و حساسیت های کمتری ایجاد می کنند جذب سایر قسمت نظام از جمله صدا و سیما خواهند شد. این حضور منجر به ایجاد سابقه مدیریت برای آنان می شود که در آینده به کارشان خواهد آمد.