ایلقار نیوز: مهناز قهری / معضل بد حجابی بیش از یک دهه  است که  به یک دغدغه و چالش فرهنگی برای مسئولین و مردم  تبدیل شده است؛ به طوری که اکنون یکی از اصلی ترین مصداق های امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ما می باشد، چنانکه وقتی حرف از امر به معروف و نهی از منکر در جامعه مطرح میشود بلافاصله موضوع حجاب به ذهن متبادر میشود!!!

       علل و عوامل مختلف  فرهنگی، روانشناختی، جامعه شناختی و … در مسئله بدحجابی در جامعه کنونی ما دخیل است. علل و عوامل که هر کدام از آن ها در جای خود قابل تامل و بررسی موشکافانه است. عواملی که کارشناسان از ابعاد مختلف به آن پرداخته اند، مثل تهاجم فرهنگی، قبح زدایی، تبختر کاذب، عوامل اقتصادی، مصرف گرایی ، ناآگاهی، لجاجت با دولت، ضعف ایمان و کم رنگ شدن اعتقادات دینی، بی غیرتی مردان، نا آگاهی، کم کاری و یا عدم توجه صحیح و کارآمد مسئولین، نبود طرح و الگوی مناسب و کاربردی لباس ملی- اسلامی، ترک و عدم توجه به امر به معروف و نهی از منکر در جامعه، پیشرفت تکنولوژی در سطح جهان، گسترش ارتباطات، شبکه های مجازی و… .

        متاسفانه تاکنون پژوهش جامع و منسجمی در مورد بدحجابی، ریشه ها و راهکارهای مواجه و حل آن  انجام نشده است.

اولین  قدم برای بررسی پدیده بدحجابی در جامعه اسلامی  نوع نگاه به این مسئله است. باید نگاه به این موضوع تغییر کند و به این مهم دست یافت که اصولا دختر یا زن بدحجاب از چه روی به این شیوه نگرش خود به حجاب تمایل دارد. شاید بتوان سخنان بی سابقه مقام معظم رهبری را که در مهر ماه 91 در جریان سفر به استان خراسان شمالی درباره حجاب برخی استقبال کنندگان بیان شد را مصداق اصلاح نوع نگاه به مسئله بدحجابی در جامعه بیان کرد:

“بعضى از همین هائى که در استقبالِ امروز بودند و شما – هم جناب آقاى مهمان‌نواز، هم بقیه‌ى آقایان – الان در این تریبون از آنها تعریف کردید، خانم هائى بودند که در عرف معمولى به آنها میگویند «خانم بدحجاب»؛ اشک هم از چشمش دارد میریزد. حالا چه کار کنیم؟ ردش کنید؟ مصلحت است؟ حق است؟ نه، دل، متعلق به این جبهه است؛ جان، دلباخته‌ى به این اهداف و آرمانهاست.  او یک نقصى دارد. مگر من نقص ندارم؟ نقص او ظاهر است، نقصهاى این حقیر باطن است؛ نمى‌بینند. «گفتا شیخا هر آنچه گوئى هستم / آیا تو چنان که مینمائى هستى؟”

        بر این اساس شاید بتوان نگاه به بدحجابی در جامعه اسلامی ایرانی را به قبل و بعد از این اظهارات رهبر انقلاب تقسیم بندی کرد. اظهاراتی که به اذعان بسیاری از کارشناسان، مقابل رفتارهای ضربتی و سلبی با بدحجابی را گرفت و جای خود را به تلاش به فرهنگ سازی در این حوزه داد. هرچند هنوز هم هستند افرادی که فکر می کنند معضل بدحجابی فقط و فقط با برخوردهای سلبی و زننده حل خواهد شد و لاغیر؛ اما نکته حائز اهمیت در بیانات رهبر انقلاب همانجا است که لزوما “بدحجاب بودن” دلیل بر “بد ذات بودن” دختر یا زن ایرانی نیست. بی شک قصد و نیت  بسیاری از  زنان و دختران ایرانی از بد حجابی و پوشش نامناسب فساد و  فحشا نیست. (البته ذکر این نکته ضروری است که حجاب و پوشش فقط مختص زنان نیست و مردان را نیز شامل میشود اما با توجه به نقش جنسی زن نوع پوشش در آنها مهمتر است).

       هرچند کسی منکر تشکیل و سازماندهی برخی گروه های ترویج بدحجابی و قبح زدایی از این عمل منکراتی در سطح جامعه نیست. نقش تهاجم فرهنگی و اتاق های فکر کشورهای غربی که بصورت برنامه ریزی شده سعی بر این دارند که از دریچه فرهنگ به فروپاشی نظام جمهوری اسلامی ایران بپردازند امری روشن و مبرهن است. جوزف نای)  ( Joseph Nyeاستاد دانشگاه هاروارد و مبدی نظریه قدرت نرم از اندیشکده وودرو ویلسون) Woodrow Wilson International Center for Scholar (واشنگتن  با توجه به اوضاع کنونی فرهنگی ایران طی سخنانی  عنوان کرده بود که تغییرات فرهنگی و اجتماعی ایران در دراز مدت به سمت مطلوب غرب در حال حرکت است و ما نباید با اقدامات سریع و خشن خود سرمایه های خود را در ایران به باد دهیم.

       به هر حال این تهاجم فرهنگی در کشور ما بسیار جدّی است و تلاش می‌شود که این تخریب فرهنگی، به خصوص از راه دعوت به بدحجابی، در نسل جوان صورت گیرد. به همین دلیل هم بیش از 110 شبکه‌ی ماهواره‌ای فارسی زبان داریم که اگر مستقیم هم بدحجابی را تبلیغ نکنند، نفس برنامه‌هایشان قبح موضوع را می‌شکند. قصه‌هایی که در سریال‌های این شبکه‌ها روایت می‌شود در پی متزلزل‌کردن نهاد خانواده است. (بی شک یکی از راههای تضعیف نهاد خانواده رواج بی عفتی و بی حیایی در زنان خانواده است) تقریباً همه‌ی سریال‌های این شبکه‌ها مضامین این‌چنینی دارند. بنابراین همه‌ی آن‌ها نمی‌توانند اتفاقی باشند.

         پرداختن به همه این علل و عوامل چندین مقاله و مطلبی بسیار طولانی را می طلبد. در این نوشتار سعی بر این داریم که به یکی از این عوامل بدحجابی یا بدپوششی یعنی نبود طرح و الگوی مناسب لباس ایرانی – اسلامی در جامعه بپردازیم.

         پوشش و لباس یک نیاز فطری و ذاتی انسان است که هم موجب آراستگی افراد بوده و هم یک عملکرد اجتماعی برای تثبیت جایگاه و هویت افراد به شمار می‌رود؛ و این طرز پوشش است که به نوعی به فرد و جامعه هویت فرهنگی می‌دهد و همیشه با هنجارها و ارزش‌های اخلاقی جامعه درهم تنیده شده است. اما متاسفانه در ایران بسیار کمتر به پوشش و لباس سنتی و محلی توجه شده و مد ایرانی – اسلامی جای خود را به پوشش‌های خارج از عرف در کشور نه تنها در کلان شهر‌ها بلکه در شهرهای کوچک نیز داده است.

کاربردی  و مطابق سلیقه نبودن بسیاری از طرح ها و مد های ارائه شده از سوی طراحان

         طبق گزارش عملکرد یکساله معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوضه مد و لباس طی سال گذشته 180 نمایشگاه عمومی و اختصاصی با موضوع مد و لباس و عفاف و حجاب با هدف الگو سازی و معرفی ظرفیت های هنر صنعت ملی و لباس ایرانی و اسلامی در کشور برپا شده است. و سالیانه بیش از ۴۰۰۰ مدل و طرح لباس با مفاهیم ایرانی و اسلامی توسط هنرمندان طراحی شده است. همچنین عطای نشان شیما (شناسه یکپارچه مد و لباس اسلامی ایرانی) به بیش از ده هزار طرح و اتخاذ طرح سیار شیما فراگیر برای طراحان و تولید کنندگان لباس‌های ایرانی اسلامی از جمله اقدامات حوزه مد و لباس ایرانی و اسلامی در کشور بوده است. اما باید دید چرا این نمایشگاه ها و اقدامات تا کنون خروجی قابل توجهی نداشته اند. چرا در حال حاضر ما شاهد غلبه و کثرت مد های غربی و خارج از عرف هستیم که سنخیتی با فرهنگ و هویت جامعه ما ندارد؟!

         متاسفانه اکثر لباس‌های طراحی شده در ایران کاربردی و مطابق سلیقه نسل جوان نیست و یا اگر هم هست آنقدر گران است که قشر متوسط نمی‌تواند به سادگی از این لباس‌ها استفاده کند. در این جشنواره  ها مشاهده می‌کنیم که اغلب به تزئینات لباس پرداخته شده است در صورتی كه طراحان باید به این موضوع دقت داشته باشند كه تنوع در ارائه طرح بسیار مهم است و بسیاری از افراد دوست ندارند با لباس‌های نقاشی و تزیین شده به خیابان بیایند، بلكه به دنبال لباس‌های شیك، به‌روز و با دوخت‌های متنوع هستند. تنوع در طراحی، ضرورت امروز لباس اسلامی است.

         امروزه طراحان لباس و نهاد‌هایی مانند صدا و سیما که بسیار پربیننده هستند و می‌توانند فرهنگ ساز باشند؛ به دلیل عدم مطالعه و آشنایی همه جانبه در فرهنگ سنتی اقوام ایرانی، نتوانسته‌اند متناسب با شرایط جامعه آثار و الگوهای قابل قبولی با پشتوانه و معیارهای فرهنگی ایرانی ـ اسلامی، الگوی مناسب پوشش را ارائه دهند و این خلاء موجب شده که طراحان لباس با تکیه بر تبلیغات رسانه‌ای قوی، در جوامع عمدتاً غربی، نبض سلیقه مردم و بازار مد و لباس کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما را به دست گیرند و اصطلاحاً «مد آفرینی» کنند .

عدم اعتماد تولید کنندگان داخلی  به طراحان جوان لباس

      تولیدکنندگان داخلی به طراحان جوان لباس اعتمادی نداشته و این طراحان برای بازاریابی طرح های خود با مشکل مواجه اند. در عرصه مد و لباس مهم است كه بتوانیم صنعت و دانشگاه را با هم مرتبط كنیم، این مسئله باید برای تولیدکنندگان روشن شود که تا زمانی که تولیداتشان طراحی نداشته باشد امکان رشد نخواهند داشت و از طرفی تا زمانی كه طراحان داخلی به دنبال عرضه تنوع و زیبایی در ارائه طرح‌های الهام گرفته از نقش‌های بومی نباشند، نمی‌توانند نیازهای داخل را برآورده كنند كه همین موجب می‌شود تا مردم و به خصوص جوانان به دنبال طرح‌های وارداتی باشند. جوانان تحصیل کرده می‌توانند بخشی از بازار صنعت خلاق مد را به خودشان اختصاص دهند و به صادرات و ارزش افزوده صنعت پوشاک کمک کنند.

      امروزه مد یک صنعت جهانی است؛ در دنیای امروز  تنها ۲ صنعت اسلحه‌سازی و نفت و پتروشیمی است كه از مد و لباس ارزش افزوده بیشتری ایجاد كرده، بنابراین در ایران هم باید به دنبال جا انداختن این صنعت باشیم. (صنعت مد کشور ترکیه با صنعت نفت و پتروشیمی ما برابری میکند، بخش قابل توجهی از صادرات این کشور اختصاص به پوشاک دارد، صادرات پوشاک به کشورهایی مثل ایران!!! به تازگی ظهور طراحان بزرگی از ترکیه باعث مطرح شدن این کشور در کنار پنج کشور فرانسه، ایتالیا، انگلستان، ایالات متحده آمریکا و ژاپن که در عرصه مد دارای شهرت و اعتبار بین المللی هستند، شده است.)

عدم حمایت دولت  از تولید پوشاک داخلی

تنها 20 درصد از پوشاک مورد نیاز جامعه اختصاص به تولید داخلی دارد. واحدهای صنعتی بزرگ پوشاک در کشور بسیار کم است. با وجود این که صنعت نساجی که در صدر آن تولید پوشاک قرار دارد میتواند سهم بزرگی در اشتغال زایی داشته باشد اما تنها 5 درصد از سرمایه گذاری های به عمل آمده در صنایع کشور در بخش صنعت نساجی انجام شده است. اما در کنار این ها صنعت نساجی ایران درگیر قاچاق کالاست. زمانی می‌توانیم به جنگ تولید قاچاق برویم که با استفاده از واحدهای صنعتی بزرگ به تولید انبوه برسیم.  با استفاده از تکنولوژی های روز، هم کیفیت تولید به طور شگفت انگیزی بالا خواهد رفت و هم قیمت ها پایین می آیند. این، اساسی ترین روش مبارزه با قاچاق لباس و اشتغالزایی در این حوزه است.

قاچاق پوشاک عاملی موثر در بدپوششی

      یکی از عواملی که بر تولید لباس و صنعت پوشاک کشور صدمه بزرگی وارد می کند، قاچاق پوشاک است. طبق گزارش وزارت صنعت و معدن در سال 94 شاهد آمار نجومی قاچاق پوشاک با لغ بر 2.5 میلیارد دلار بوده ایم!  این که بسیاری از تاجران ایرانی از ترکیه لباس را تهیه و به صورت کیلویی و به شکل قاچاق وارد ایران کرده و این پوشاک را با قیمت نازل در تهران عرضه می‌کنند، جای تاسف دارد. و این جدا از میزانی است که از طریق لنج از دوبی و یا چین وارد کشور می‌شود.  با این اوضاع بدیهی است قاچاق لباس و به عبارت بهتر واردات لباس خارجی نامناسب به داخل، ماجرای داشتن و طراحی یک لباس بومی ارزان قیمت را پیچیده‌تر از همیشه می‌کنند.  از طرفی وقتی لباسی غیر اسلامی به ویژه از نوع زنانه‌اش در جامعه باب می‌شود و اتفاقا مورد استقبال خریداران قرار می‌گیرد، بیانگر این است که متولیان امر به خوبی نتوانسته‌اند از پس ماجرای نهادینه کردن الگوی ایرانی- اسلامی پوشش و حجاب بر بیایند.

        نمی توان منکر انگیزه های فرهنگی قاچاق شد و این امر به ویژه در قاچاق لباس و لوازم آرایش و کالاهایی از این دست به خوبی قابل مشاهده است. با وجود تلاشهایی که طی سالهای گذشته برای جلوگیری از این پدیده صورت گرفته اما هنوز شکل خاصی برای مبارزه با این معضل پیدا نشده است. اما به حقیقت مافیای پوشاک چه چیزی است که اکنون وضعیت عفاف و حجاب را در جامعه ما به تب بحران کشانده است؟!

سخن پایانی

       هیچ فرهنگی را نمی‌توان پیدا کرد که واژه مد در آن ناشناخته باشد با این حال ظهور مدگرایی در فرهنگ‌های مختلف نسبی و متفاوت است. آن چه اسلام با آن مخالف است، پشت پا زدن به ارزش‌هایی مثل: پوشش شرعی، پرهیز از اسراف، پرهیز از مصرف گرایی و … ، رعایت نکردن اخلاق اجتماعی، آزادی مطلق در روابط و همانند‌سازی با بیگانگان است. گرایش به مد امری فطری است بنابراین با پذیرش این اصل نباید برخوردی قهری و سلبی با آن در جامعه صورت گیرد. نهادینه کردن پوشش و لباس ایرانی اسلامی و مرتفع کردن موانع و کاستی هایی که بر سر راه این امر وجود دارد باید دغدغه اصلی مسئولین و دولت به عنوان یکی از راهکارهای مواجهه با بد حجابی در جامعه باشد.

مهناز قهاری، کارشناس امور هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی

منابع:

http://www.wikipedia.org

www.aparat.com

(جامعه متخصصین نساجی ایران) http://itsa.ir/

http://www.leader.ir

http://honari.farhang.gov.ir/fa/home

                                                                                                          http://www.asriran.com