حمد رضا حیدری /همشهری: ایستادن بر فراز دره زیبای خیاوچایی در ارتفاع ۸۰ متری لذت فراموش نشدنی است که این روزها هزاران گردشگری که به منطقه نمونه گردشگری ” خیاو تا گیردولی ” سفر می کنند آن را از بالای مرتفع ترین پل معلق پیاده روی خاورمیانه تجربه و ساعتها از فراز این پل به طبیعت زیبای کوههای سبلان و خورشیدی که آرام آرام از دامنه کوه غروب می کند  خیره می شوند.

تماشای زیبایی های ایران فرصتی است که این روزها توریست های کشورهای اروپایی آن را از دست نمی دهند و سوار بر قطار ایرانگردی با سفر به نقاط مختلف کشوربه تماشای جاذبه های ایران می نشینند. یکی ازاین جاذبه ها که اردیبهشت ماه سالجاری به بهره برداری رسید مرتفع ترین پل معلق پیاده روی خاورمیانه است که در منطقه گردشگری خیاو تا گیردولی در شهرستان مشکین شهر بر فراز دره خیاوچایی احداث شد و هزاران گردشگر از سراسر ایران و جهان را به سوی خود جلب کرده است. ویژگی اصلی این پل این است که در ساخت آن  از آهن و فولاد خبری نیست و کارشناسان داخلی و مهندسان ایرانی با استفاده از علم روز دنیا موفق به طراحی و ساخت این پل معلق شدند تا جاذبه دیگری به جاذبه های توریستی ایران اضافه کنند.

دروازه پیوند مشگین شهر به گردشگری این روزها میزبان هزاران گردشگر ایرانی است که از نقاط مختلف کشور برای عبور از این پل و تماشای جاذبه های این پل و دامنه سرسبز سبلان به شهرستان مشکین شهر می روند.  طول این پل ۳۶۵ متر و به تعداد روزهای سال است و با هرقدمی که برمی داریم یک روز از سال را پشت سر می گذاریم. کلنگ ساخت این پل ۱۰ سال قبل به زمین زده شد اما به دلایلی این پروژه متوقف و سرانجام از سال ۱۳۸۹ با تلاش مهندسان ایرانی و شرکت مکان شهر ابرار این پروژه به مرحله اجرایی رسید و سرانجام در ابتدای سالجاری به عنوان یکی از بهترین پروژه های گردشگری ایران  به بهره برداری رسید. مجموعه گردشگری خیاو تا گیردولی در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ هکتار و با هزینه ای بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال احداث شده است .پس از پل طبیعت که به عنوان یکی از نمادهای شهر تهران این روزها در بسیاری از کشورهای جهان شناخته شده است این بار پل معلق پیاده رو با طراحی منحصر به فرد و فضای زیبایی که از فراز آن می توان تماشا کرد مورد توجه بسیاری از مردم ایران و جهان قرار گرفته است. با افتتاح این پل و مجموعه های تفریحی این منطقه سهم گردشگری مشگین شهر چندین برابر شده و همین امر مسئولان این پروژه را بر آن داشته است که آن را گسترش داده و ساخت پیست اسکی به همراه تله کابین را در این منطقه گردشگری آغاز کنند.

شهرستان مشکین شهر با جمعیتی بالغ بر ۱۵۵ هزار نفر در ۸۵ کیلومتری شمال غربی اردبیل قرار دارد. مشکین شهر در دامنه سبلان قرار دارد و جاذبه های طبیعت این منطقه بسیار چشم نواز است. منطقه نمونه گردشگری خیاو تا گیردولی برای جذب گردشگرانی که شمال غرب کشور را برای گذراندن تعطیلات انتخاب می کنند در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ هکتار احداث شده است و بزرگترین پروژه گردشگری استان اردبیل است. این مجموعه گردشگری شامل تالارهای پذیرایی ، سوئیت های اقامتی ، سایت بالن سواری و ورزش های هوایی ، رستوران گردان و بازارچه های صنایع دستی ، شهربازی و دیگر امکانات مختلف تفریحی است و ایستادن بر روی پل معلق این فرصت را در اختیار گردشگران قرار می دهد تا از ارتفاع ۸۰ متری نظاره گر زیبایی های دامنه سبلان باشند.

منطقه گردشگری مشکین شهر توانسته است برای بیش از ۱۰۰ نفر اشتغالزایی داشته باشد. برگزاری جشن نیمه شعبان در محل این پل و همچنین منطقه گردشگری خیاو تا گیردولی که با اجرا های مختلف فرهنگی هنری همراه بود یکی از زیباترین روزهای این منطقه را برای هزاران گردشگری که به مشکین شهر سفر کرده بودند رقم زد.

* پلی به وسعت آرزوها

۱۰ سال قبل وقتی بر فراز دره خیاوچایی ایستاده بود تنها به یک آرزو فکر می کرد. آرزویی که بعد از سالها محقق شد و این روزها به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ایران در جهان مطرح شده است. دره زیبای خیاوچایی در مشکین شهر که از میان آن رودخانه ای عبور می کند ارتباط بین دو منطقه را قطع کرده بود و برای عبور از آن باید از ارتفاع پایین رفته و با عبور از رودخانه دوباره از ارتفاع بالا رفت. طلوع زیبای خورشید از فراز دره زیباترین منظره ای بود که او و دوستانش را به فکر واداشت. وقتی پیشنهاد احداث پل معلق بر فراز این دره را دارد شاید کمتر کسی باور می کرد این ایده سرانجام روزی به واقعیت تبدیل شود. ایده ای که پس از ۱۰ سال با فراز و نشیب های بسیار به سرانجام رسید و پل زیبای معلق مشکین شهر به عنوان طولانی ترین پل معلق جهان و مرتفع ترین پل خاورمیانه در منطقه گردشگری خیاو تا گیردولی مشکین شهر به بهره برداری رسید و تصاویر این پل زیبا در بسیاری از سایت های خارجی به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ایران به جهانیان معرفی شد.

مهندس محمود گنجعلی بیگ سهامدار و عضو هیات مدیره شرکت مکان شهر ابرار که ساخت پروژه پل معلق و همچنین منطقه نمونه گردشگری را بر عهده داشت یکی از کسانی است که پیشنهاد ساخت این پل معلق را مطرح کرد . زندگی در کانادا و دیدن پل معلق کاپیلانو در ونکوور ایده ساخت پل معلق مشکین شهر را در ذهنش تداعی کرد و سرانجام این ایده به مرحله اجرا درآمد. وی درباره ایده ساخت این پل و همچنین منطقه گردشگری دراین منطقه و وویژگی های منحصر به فرد پل معلق که در دنیا کم نظیر است می گوید: پل معلق عابر پیاده که نام علمی آن سانسپنتد بریج است از نوع پل هایی که عرشه آنها انحنا داردو از نوع تخت نیست. روزی که به همراه حسین عباسی نیا؛ مدیر پروژه پل معلق که از اهالی مشکین شهر است به این منطقه رفته بودیم از فراز دره زیبای خیاوچایی به دامنه سبلان خیره شده بودیم . همان جا پیشنهاد ساخت یک مجموعه گردشگری در آن طرف دره مطرح شد و اعلام شد که مسئولان مشکین شهر برای اجرای این پروژه آماده همکاری هستند.  رودخانه ای از این دره عبور می کرد و برای ارتباط پیدا کردن با منطقه گردشگری که در آن طرف دره قرار بود ساخته شود  باید از این رودخانه عبور میکردیم. از آنجایی که پیش از این پل معلق وونکور کانادا را دیده بودم پیشنهاد ساخت پل معلق عابر پیاده را بر فراز این دره مطرح کردم و با حمایت مدیر عامل شرکت و همچنین حمایت کننده مالی کار را شروع کردیم. قرار بر این بود که این پل منحصر به فرد باشد.  البته در ادامه راه با مشکلات زیادی از جمله تملک زمین هایی که در مسیر ساخت این پل قرارداشت مواجه شدیم و همچنین دیگر مشکلات باعث شد تا وقفه ای طولانی در کار ایجاد شود اما از سال ۸۹ دوباره استارت کار زده شد و از مهرماه سال گذشته کار نصب پل را آغاز و سرانجام آن را به بهره برداری رساندیم. طول این پل را به تعداد روزهای سال یعنی ۳۶۵ روز در نظر گرفتیم و ارتفاع آن نیز ۸۰ متر است و یکی از کم نظیرترین پل های معلق جهان است که توسط متخصصان ایرانی ساخته شد . برای طراحی این پل یک فراخوان بین المللی برگزار کردیم و چند شرکت خارجی نیز رقم های چند میلیون دلاری مطرح کردند اما بازهم به مهندسان طراح ایرانی اعتماد کردیم و شرکت پی افکن سازه تبریز کار محاسبات و طراحی این پل را بر عهده گرفت و توانست به بهترین شکل آن را انجام دهد. در کنار آن طرح نحوه نصب این پل  و نصب آن از دیگر کارهای مهمی بود که توسط شرکت امکان شهر پاسارگاد انجام گرفت و همه متخصصان داخلی دست در دست هم توانستند این پل زیبا را بر فراز دره خیاوچایی نصب کنند. البته این پل بخشی از مجموعه گردشگری است که در این منطقه در حال احداث است و در آینده نزدیک بزرگترین مجموعه گردشگری ایران را در این منطقه به بهره برداری خواهیم رساند.

این پل سایت A را به سایت B وصل میکند. ارتفاع دکل ۲۱ متر و عمق فونداسیون کابل ۱۲ متر با کابلهای ۷۰ میلی متری فولادی و عرشه پلیمری و کامپوزیتی طرح چوب با مقاومت بالا در مقابل رطوبت و حریق و ضربه و فشار به همراه صاعقه گیر و باد سنج و سنسورهای کنترل حرکتی و دمپرهای خنثی کننده رزونانس است که به عقیده من یکی از شاهکارهای مهندسی و سازه به حساب میاید.

این پل با جابه جائی افقی ۲ متر و دید فرو دست پارک جنگلی و فرا دست قله سبلان هیجانی به اندازه ترن هوائی به عبور کننده از خود القاء می کند.  در تمان دنیا پل های کابلی شکل به عنوان یکی از نمادهای معماری هر کشور محسوب می شوند و با توجه به اینکه بسیاری از پل های کابلی جهان ماشین رو هستند ساخت پل معلق کابلی شکل که برای عبور پیاده طراحی شده باشد یکی از شاهکارهای معماری جهان است . امنیت این پل بر اساس آئین نامه های جهانی تعریف شده است  به طوری که در روز تعطیل سه هزار نفر از آن عبور میکنند و از منظره زیبای اطراف این پل لذت می برند. کسانی که می خواهند از روی این پل عبور کنند مبلغ ۱۰ هزار تومان می پردازند که البته در مقایسه با نمونه های خارجی که طول آن بسیار کمتر از این پل بوده بسیار ارزانتر است. یکی از این پل های معلق جهان یک پل معلق ساده به نام پل معلق کاپیلانو ( Capilano) است که از بالای رودخانه کاپیلانو واقع در ونکوور شمالی (کانادا) میگذرد. این پل ۱۳۶ متر طول و ۷۰ متر ارتفاع از رودخانه دارد. این پل جزو دارایی های شخصی است  که گردشگران  برای عبور از آن باید ۲۹ دلار بپردازند. حدود ۸۰۰ هزار نفر در سال از این پل عبور میکنند.

* هر عید یک پروژه

حسین عباسی نیا مدیر عامل پروژه پل معلق از اینکه توانست توان بالای گردشگری و توریستی زادگاهش را به همه نشان بدهد بسیار خوشحال است. برگزاری جشن نیمه شعبان در کنار این پل همراه با هزاران گردشگری که به منطقه گردشگری خیاو تا گیردولی آمده بودند یکی از زیباترین روزهایی بود که برای اهالی مشکین شهر رقم خورد. می گوید : مشگین شهری هستم و زادگاهم این شهر زیبا و سرسبز است . به خاطر علاقه و ظرفیتی که این شهر برای جذب گردشگر داشت  به این امر معتقد بودم که باید برای پیشرفت و توسعه این شهرستان قدم هایی بردارم و در نهایت در سال ۱۳۸۴ با جذب سرمایه گذار عملیات احداث مرتفع ترین پل معلق خاورمیانه و طولانی ترین پل معلق جهان  در شهرستان مشکین شهر آغاز شد. البته به خاطر مشکلاتی که در تملک اراضی و همچنین بحث فنی که سه سال طول کشید وقفه ای در کاربه وجود آورد اما خوشبختانه با همه این مشکلات بازهمکاری ادامه پیدا کرد و نتیجه همه زحمات به ثمر نشست. از آنجایی که طراحی این پل بسیار مهم و حساس بود یک مناقصه بین المللی برای طراحی این پل در سال ۸۵ برگزار کردیم و شرکت های خارجی پیشنهادهای ۵ و ۱۰ میلیون دلاری مطرح کردند که پرداخت این هزینه ها بسیار سنگین بود اما ما ریسک کردیم و از توان متخصصان و مهندسان داخلی استفاده کردیم و خوشبختانه مهندس فرزین حداد که در زمان جنگ در طراحی و ساخت پل های معلق مشارکت داشت به همراه گروه طراحان  شرکت مشاور پی افکن سازه تبریز به خوبی از عهده این کار برآمدند . برای ساخت مجموعه گردشگری خیاو تا گیردولی و همچنین پل معلق ۳۰۰ نفر مشارکت داشتند که ۳۰ نفر از آنها شبانه روز در آنجا کار می کردند . برای ساخت این مجموعه گردشگری که هنوز ادامه دارد بیش از ۴۰ میلیارد تومان هزینه شده است . مجموعه گردشگری مشکین شهر بزرگترین پروژه گردشگری درایران است که در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ هکتار شاخته شده و بر اساس برنامه ریزی که انجام گرفته در هر عید یک بخش از این پروژه گردشگری افتتاح خواهد شد و در عید سعید فطر رستوران گردان این مجموعه به بهره برداری خواهد رسید. با افتتاح این مجموعه گردشگری استقبال مردم ما را غافلگیر کرد. در زمان افتتاح پل دوست داشتم از خوشحالی یک دل سیر گریه کنم. از اینکه در زمان تحریم اقتصادی، با همت و اتحاد مسئولین و بهره گیری از توان داخلی، شگفتی آفریدیم؛ مشگین و مشگینی ها به خود می بالند. دیدن این حماسه و شور غرورآفرین است. دیدن پلی به عظمت و شکوه سبلان زیباترین صحنه زندگی ام است. برای حمایت از اقشار زحمت کش شهرستان مشگین شهر مجوز استفاده و ایجاد غرفه رایگان در بخشی از این مجموعه به عموم مردم و علاقمندان داده شده  تا با ایجاد غرفه در طرف مقابل پل از مهمانان پذیرایی کرده و کسب درآمد کنند. از همه مردم کشور دعوت می کنم برای بازدید از منطقه گردشگری مشکین شهر و همچنین پل زیبای معلق و تماشای زیبایی های سبلان به این شهرستان سفر کنند.

* ما می توانیم

دشمن جزیره فاو را زیر باران موشک و خمپاره قرار داده بود و تنها راه ارتباطی به جزیره و رسیدن به آن عبور از رودخانه خروشان بهمن شیر بود. معاونت عملیات جهاد سازندگی با تلاش مهندسان و نیروهای پرتلاش توانست پل های شناور را بر روی این رودخانه نصب کند و به این ترتیب رزمندگان توانستند همراه با تجهیزات خودرویی و نظامی با کمک این پل ها وارد این جزیره شوند. ساخت پل لوله‌ای بعثت که در مقابل بمباران هوایی دشمن مقاوم بود حدود سه ماه به طول انجامید و برای نصب این پل از لوله‌های نفتی ۵۶ اینچی به طول ۸۰ کیلومتر لوله استفاده شد . ساخت پل خیبر در هور العظیم برای عملیات تصرف جزیره مجنون آزمون دیگری بود که مهندسان جهاد سازندگی با ساخت و نصب پل های شناور ابتکاری ازجنس پروفیل و محفظه ای از پلی اورانان فوم که از فایبر گلاس پوشیده بود از عهده آن به خوبی برآمدند و توانستند زمینه پیروزی در عملیات های مهم را بوجود بیاورند.

مهندس فرزین حداد در ۵۵ سالگی هنوز هم از خاطرات آن روزها و ابتکار مهندسان ایرانی در ساخت این پل ها می گوید. مهندس حداد که به همراه یک تیم طراحی مرتفع ترین پل خاورمیانه در مشکین شهر را بر عهده داشت این بار نیز در سنگر جهاد بر دشمنانی که با تحریم سعی در به انزوا کشاندن ایران در بخش علمی داشتند پیروز شدند. او که در زمان جنگ همراه با مهندس بهروز پورشریفی فرمانده مهندسى رزمی جهاد سازندگى در طراحی و ساخت پل های شناور حضور داشت تحصیلات را تا مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه شریف ادامه داد و امروز با طراحی پل  گام مهمی در سازندگی کشور بر می دارد. او از روزی که طراحی پل معلق مشکین شهر به او و تیم طراحی شرکت پی افکن سازه تبریز سپرده شد اینگونه می گوید: وقتی مناقصه بین المللی طراحی این پل برگزار شد ما هم در کنار رقبای خارجی شرکت کردیم و خوشبختانه مدیران این پروژه به متخصصان و مهندسان ایرانی اعتماد کردند و ما با یک دهم هزینه ای که شرکت های خارجی عنوان کرده بودند توانستیم این پل را طراحی و به مرحله اجرا برسانیم. البته این پروژه مربوط به ۸ سال قبل بود که بارها در آن وقفه ایجاد شد و آخرین شرکتی که سرمایه گذاری آن را انجام داد سرمایه گذاری خوبی کرد و در یک سال توانستیم این کار را به پایان برسانیم. طرح این پل به شکلی بود که باید دره ۳۰۰ متری خیاوچایی را رد می کرد و کاربری آن نیز فقط برای عبور عابر تعیین شده بود. کار مطالعاتی گسترده ای در این زمینه انجام دادیم و از آنجا که برای نخستین بار بود که پروژه پل معلق در ایران به اجرا در می آمد باید در حین کار آزمون و خطا می کردیم . در مرحله نصب چند بار شکست خوردیم اما هیچگاه ناامید نشدیم و تجربیات خوبی به دست آوردیم. بخش عمده ای از کابل ها از خارج از کشور تامین شد اما بقیه کارها از جمله ساخت سازه فلزی عرشه و بخش بتونی و .. با مصالح داخلی انجام گرفت . پل های معلق کابلی به دو شکل هستند . یک شکل آن به شکل کف مستقیم و به طرف بالا است که نمونه آن را هم اکنون در دره فرحزاد در حال احداث هستیم و نوع دیگر شکل قوسی است که در مشکین شهر به اجرا درآمد و برای نخستین بار بود که به این شکل پل کابلی ساخته می شد.

در زمان جنگ افتخار این را داشتم که در مهندسی رزمی جهاد سازندگی که فرماندهی آن با مهندس پورشریفی بود حضور داشتم . یکی از مسئولیت های این واحد ساخت پل های شناور بود که من در ساخت و طراحی پل های شناور جزیره فاو بر روی رودخانه بهمن شیر و همچنین پل خیبر در جزیره مجنون حضور داشتم . در منطقه فاو ساخت پل کلاسیک به طول ۴۰۰ متر با توجه به بمباران دشمن امکانپذیر نبود ولی با طراحی پل شناور و با استفاده از لوله های آهنی به قطر ۱٫۵ متر پل شناوری ساخته شد که در بمباران دشمن آسیبی متوجه آن نبود. در زمان جنگ ما تحریم بودیم و  امکانات زیاد نبود و مجموعه مهندسی جنگ جهاد از خارج کشور اطلاعات و کتاب می آوردند تا از آنها برای ساخت پل بتوانیم استفاده کنیم. در زمان جنگ دست ما برای ابتکار و نبوغ باز بود و به همین دلیل بسیاری از مهندسان جهاد سازندگی در زمان جنگ رشد کردند و و محیط برای کار باز بود وریسک پذیری بالا بود اما امروز قدرت ریسک کردن کم شده است و مسئولان فقط به دنبال تبلیغات هستند و راه ابتکار را می بندند .

امروز در دنیا بیشتر از آنکه پیشرفت علمی مطرح باشد پیشرفت تکنولوژی مطرح است . ما علم طراحی پل معلق را داشتیم ولی تکنولوژی نصب آن را نداشتیم و بدست آوردن آن مستلزم آزمون و خطا بود و خوشبختانه توانستیم تکنولوژی آن را نیز بدست بیاوریم و به همه ثابت کردیم ما می توانیم.