ایلقار نیوز: علی لاریجانی، علی مطهری و عارف؛ کدامیک بر صدر صندلی های مجلس تکیه خواهند زد؟

هر چند در آخر هفته جاری انتخابات مرحله دوم مجلس دهم انجام می شود اما در تهرانی که برای اولین بار تمامی نمایندگان خود را شناخته، چانه زنی ها برای تعیین چهره ای که در بالاترین نقطه مجلس خواهد نشست به نهایت خود رسیده است. از شواهد چنین بر می آید که یکی از میان علی لاریجانی، علی مطهری و عارف (با حرف ع در ابتدای اسامی خود) در صدر خواهند بود. در این یادداشت، به تحلیل ویژگی های و احتمالات موفقیت این سه نفر می پردازیم.

علی لاریجانی؛ در آرزوی هتریک

سال و محل تولد: 13 خرداد 1337 در آمل

مدرک تحصیلی: دکترای فلسفه دانشگاه تهران

سوابق: معاون سپاه و جانشین ستاد کل سپاه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و نماینده مردم قم در مجلس.

مشخصه ویژه: ریاست دو دوره متوالی مجلس

امیدها:

الف) نزدیکی و همگرایی با دولت: دو تصویر ویژه از دوران ریاست لاریجانی در مجلس در اذهان باقی مانده است: درگیری لفظی با احمدی نژاد در جریان استضیاح وزیر کار و حمایت از برجام. منصفانه اگر بنگریم در صورتیکه لاریجانی رئیس مجلس نبود شاید حتی برجام تصویب نمی شد، لاریجانی از تمام توان لابی گری و مدیریتی خود برای تصویب برجام بهره جست. همچنین، باید توجه داشت که او ریاست مجلسی را عهده دار بود که غالب نمایندگان آن منتقدان سرسخت دولت فعلی بوده و از این رو امکان چانه زنی به نفع دولت را به شدت کاهش می داد. از طرفی، لاریجانی تجربه دولت قانون گریز احمدی نژاد را به خوبی به یاد دارد، جایی که مجبور بود برخی از قوانین را خود ابلاغ کرده یا حتی تحقیر مجلس توسط رئیس دولت و قلب نص صریح فرمایش امام راحل (مجلس در راس امور است) تحمل کند. این تجربیات یکی از عوامل دخیل در تعامل مناسب با دولت از یکسو و ناراحتی و دوری برخی دوستان، بویژه دلواپسان، از سوی دیگر شده است.

ب) تجربه بالا: هشت سال حضور در راس بازوی قانون گذاری کشور، تجربیات گران بهایی را عاید لاریجانی از دید تعامل با قوا و سایر ارکان نظام کرده است. همچنین نباید تجربیات او را در سنوات گذشته در ارگانهای مختلف و مهم نظام را از نظر دور داشت.

ج) قدرت لابی گری: منشا این قدرت در سه محور قابل ارزیابی است:

ج-1) سابقه امنیتی-نظامی: این تجربه منجر به ایجاد اعتماد در قوای اطلاعاتی و امنیتی نظام شده است.

ج-2) نزدیکی به رهبری: دریافت حکم ریاست سازمان صدا و سیما مهر تائیدی بر میزان همگرایی او بر اصول نهادینه شده توسط شخص اول مملکت است.

ج-3) روابط خانوادگی: درست یا غلط و خواسته یا ناخواسته در کشور ما ارتباطات خانوادگی تاثیرگذار است. لاریجانی علاوه بر روابط قدرتمندی نسبی (برادران در قوه قضاییه) از جهت سببی (داماد استاد شهید مطهری) نیز، حائز امتیازات خوبی است.

بیم ها:

الف) خواستگاه سیاسی: هر چند لاریجانی مرزبندی مشخصی با طیف دلواپس اصولگرایان دارد و این گروه لاریجانی را «اصولگرایای بدلی» نامیده و با بی مهری او را در لیست اصولگرایان برای انتخابات اخیر قراره ندادند و از طرفی دولت فعلی، سعی کرده با عنوان اعتدالگرایی یارگیری از جبهه اصولگرا انجام دهد اما همه این ها دلیل نمی شود که از بروز اختلافات احتمالی بین لاریجانی، در صورت ریاست، با غالب نمایندگان چشم پوشی کنیم که در صورت وقوع چنین روندی، قطعا کارایی و تاثیرگذاری مجلس تحلیل خواهد رفت.

ب) سابقه: اصلاح طلبانی که قدرت قابل توجهی در مجلس آینده خواهند داشت، چندان دلخوشی از رزومه لاریجانی ندارد. بخشی از دوران ریاست لاریجانی در صدا و سیما، همزمان شد با روی کار آمدن دولت اصلاحات که به زعم اصلاح طلبان صدا و سیما عملکرد جانبدارانه و منتقدانه ای نسبت به دولت وقت داشت. با وجود اینکه، لاریجانی حمایت قابل توجهی از فرآیند مذاکرات هسته ای داشت اما انتقال پرونده هسته ای ایران از شورای حکام آژانس هسته ای به شورای امنیت سازمان ملل شاهکار دوران دبیری او در شورای عالی امنیت ملی است. جمله معروف و احمدی نژادی «با نشان دادن لولوی شورای امنیت، مردم ایران رو به قبله نمی‌شوند» از یادگاری های ادبیات سیاسی ایران است. همچنین، اصلاح طلبان انتقادات جدی به عملکرد مجلس های اصولگرایی با لوگوی لاریجانی دارند.

محمدرضا عارف؛ اول شخص جمع

سال و محل تولد: 27 آذر 1330 در یزد

مدرک تحصیلی: دکترای مهندسی برق از دانشگاه استنفورد آمریکا

سوابق: رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، وزیر پست، تلگراف و تلفن، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس دانشگاه تهران.

مشخصه ویژه: بالاترین رای در تاریخ انتخابات مجلس ایران

امیدها:

الف) مقبولیت: پربیراه نیست اگر ادعا شود عارف، در بین ذی نفوذان جبهه  اصلاحات،  مقبول ترین و قابل اعتماد فرد در داخل ساختار نظام محسوب می شود. عضویت او در مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان بلندپایه ترین کارگزار دولت اصلاحات، تایید صلاحیت برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری 92 و همچنین مجلس 94 نشان از حضور او در دایره خواص معتمد دارد.

ب) تجربه: فعالیت به عنوان وزیر و معاون اول رئیس جمهور از دید اجرایی و ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام از جهت فعالیت ستادی تجربیات قابل قبولی را برای عارف به ارمغان آورده است.

ج) اخلاق گرایی: عارف در طول دوران ظهور خود، شخصیتی به دور از حاشیه و مقید به اصول اخلاقی فردی و سیاسی از خود ارائه کرده است. نقل قول جنجالی و یا ساختارشکنانه ای از عارف به خاطر نداریم. همچنین، انصراف او در انتخابات ریاست جمهوری- در حالی که قطعا پایگاه رایی بسیار بهتر از برخی ازکاندیدها داشت- را می توان مصداق بارز منش و رفتار اخلاقمدارانه در عالم سیاست ایران معرفی کرد.

بیم ها:

الف) عدم استقلال: به نظر می رسد بیشترین ریزش آرا در میان کاندیدهای انتخابات ریاست جمهوری92 را عارف به خود اختصاص داد. اجرای مناظرات سه گانه در خرداد 92 منجر به انتقال آرای عارف به سمت روحانی شد. تکرار چند باره نام رئیس دولت اصلاحات با یک حس تفاخر از سوی عارف بیشتر از آنکه اثبات کننده منش و خواستگاه سیاسی او باشد، نمایش دهنده عدم توانایی عارف در ایجاد هنجار سیاسی، هیجان انتخاباتی و همچنین ذوب در شخصیت رئیس سابق خود دارد.

ب) حساسیت: عارف در بالاترین لیستی است که توسط رئیس دولت اصطلاحات معرفی و حمایت شده است. خبر بد اینجاست طیفی از ذی نفوذان نظام، معرف این لیست را باغی دانسته و او را سرلیست خائنان به نظام می دانند. نقطه امید این گروه در زمان روی کار آمدن دولت روحانی، همین مجلس بود که تصور می شد به عنوان فیلتری برای اقدامات خارج از خواسته های این طیف عمل خواهد کرد، حال که ابتکار عمل مجلس بدست اصلاح طلبان افتاده قطعا حساسیت روی عملکرد آن بیشتر خواهد شد.

علی مطهری؛ جمع اضداد

سال و محل تولد: 1336 در تهران

مدرک تحصیلی: دکترای فلسفه از دانشگاه تهران

سوابق: نماینده مردم تهران در ادوار هشتم تا دهم

مشخصه ویژه: علی مطهری بودن!

امیدها

الف) استقلال رای: مطهری بیشتر سعی دارد خودش باشد تا اینکه تصمیمات و جهت گیری هایش متاثر از تعصبات و گرایشات سیاسی قرار گیرد. همین روند منجر به نمایش چهره ای شده که گروه های سیاسی داخل مجلس این امید را داشته باشند که می توانند با رئیس مجلسی کار کنند که با کمترین تعصبات حزبی و گرایشات گروهی در تعامل با آنها خواهد بود.

ب) اشتراک با احزاب: مطهری در مسائل فرهنگی و اجتماعی سمت گیری سخت گیرانه ای دارد حال آنکه در مسائل سیاسی به شدت قائل به آزادی بیان، برخورد با افراطی گری و منتقد سرسخت دخالت برخی سازمان ها در مسائل سیاسیست. از این رو گفته می شود که در سیاست اصلاح طلب و در فرهنگ اصولگراست. چنین روندی منجر شده که او اشتراکات و محبوبیت هایی در هر دو طیف سیاسی کشور داشته باشد.

 بیم ها:

الف) حاشیه زائی: علی مطهری ذاتا فرد جنجالیست یا در خوش بینانه ترین حالت ممکن بدلیل نوع برخورد با مسائل حساسی مانند حصر، دخالت نظامیان در برخی امور، نامه نگاری ها به اشخاص و نهادهای مختلف و … به سمت حاشیه سوق داده شده است، چیزی که اصلا مناسب فردی نیست قرار است که بر اریکه مجلس تکیه زند. شاید همین کاراکتر نقش بسزایی در تیتر یک بودن و جذب آرا در انتخابات مجلس داشته باشد اما قطعا نمره منفی بزرگی برای مدیریت احتمالی او در مجلس محسوب می شود.

ب) بی تجربگی مدیریتی: اساسا مطهری هیچ سابقه ای بجز نمایندگی مجلس (آن هم در دو انتخاباتی که هم کیشان فعلی او معتقدند به دلیل رد صلاحیتها اصلا رقابتی و منصفانه نبود) نداشته و همین امر می تواند روی تعامل او با دستگاه های دیگر و قضاوت هاش در مورد خواسته و عملکردهای نمایندگان تاثیر بسزایی داشته باشد.

جمع بندی

می توان گفت که رئیس مجلس یکی از سه شخصیت کاملا اصلاح طلب (عارف) ، شبه اصلاح طلب (مطهری) و اصولگرای معتدل (لاریجانی) خواهد بود. با توجه به آنچه گذشت، مطهری کمترین شانس را دارا بوده و رقابت اصلی بین لاریجانی و عارف است به نظر می رسد تجربه لاریجانی، تعامل قابل قبول با دولت و همگرایی او با دستگاه های ذی نفوذ نظام بر مشخصه های برجسته دو رقیب دیگر می چربد. همچنین انتخاب او به عنوان رئیس مجلس می تواند نفطه عطفی در روند «یارگیری و مهره سازی» اصلاح طلبان باشد که با این روند توانستند روحانی مستقل و مطهری اصولگرا را به داخل اردوگاه خود جذب کنند. لاریجانی نشان داده که ظرفیت تبدیل شدن به «ناطق نوری مجلس پنجم» را دارد که اصلاح طلبان قلیل آن مجلس خاطرات خوبی از تعامل با او دارند. اما نباید فراموش کرد که ناهمگی بین بالاترین سطح مجلس با بدنه آن دارای آفت هایی نیز هست. مصداق پایین دستی و ضعیف شده آن، حضور برخی وزرای غیرهمسو با سیاست های دولت و شعارهای انتخاباتی روحانی در داخل کابینه است. به زعم نگارنده، بهتر است حداقل برای سال اول به لاریجانی اعتماد شود تا اولا با در نظر گرفتن این واقعیت که بعد از برجام، شکست باورنکردنی اصولگرایان و حذف تقریبا تمامی دلواپسان از مجلس، فشار روی دولت از سوی تریبون منتقدان بشدت افزایش یافته است و لاریجانی تا حدی می تواند نقش سوپاپ اطمینان و حامی او را بازی کند. ثانیا انتخاب او می تواند از حساسیت ها روی توهم تمامیت خواهی اصلاح طلبان بکاهد و در نهایت، فرصت یکساله برای اصلاح طلبان به منظور سازماندهی و تجربه اندوزی ریاست مجلس توسط عارف فراهم شود. شاید ریاست عارف نگرانی از تشکیل مجلس ششم دیگر را برای منتقدان دولت و مجلس ایجاد کرده و هرگونه عملکرد مثبت و رو به جلوی مجلس و دولت را تضییع کنند. اصلاح طلبان می توانند با لابی گری ریاست را به لاریجانی و سایر پستهای موثر هیات رئیسه (بویژه نواب) را در اختیار گیرند. همچنین در صورت توافق بر سر لاریجانی، نباید هیچ یک ازچهره های ذی نفوذ اصلاح طلبان، بویژه عارف به عنوان بزرگترین سرمایه فردی، برای پست ریاست ثبت نام کنند. در نهایت، شان عارف این نیست که به عنوان نائب رئیس حضور داشته باشد و اگر لاریجانی رئیس باشد او نقشی مانند حدادعادل را در هدایت نمایندگان و لابی گری بازی کند، به عبارت دیگر، اگر قرار است عارف از در ورودی هیات رئیسه (در پشت سر سکوی ریاست مجلس) استفاده کند، فقط باید به عنوان رئیس وارد شود.